Dag 2 Toen ik een vriend vertelde dat ik op 1 augustus naar Warschau zou reizen, reageerde die meteen met: 1 augustus is een bijzondere dag in Warschau.

Dan wordt er een minuut stilte gehouden om de opstand van 1944 te herdenken. Op het moment dat die minuut stilte werd gehouden, stond mijn trein nog in Poznan te wachten op andere treinen, zodat reizigers hun aansluiting niet zouden missen. ( Ja, zo kan het ook!). Maar al direct de eerste dag viel op dat er overal in Warschau overwegend rood-witte bloemstukken - de kleur van de Poolse vlag - tegen gebouwen en bij monumenten stonden. In Nederland gebeurt dit ook, maar dan in april. Een deel van Nederland is immers door Poolse soldaten bevrijd.

Op de universiteit krijgen we hier 's morgens taalles en 's middags cultuurles. Het thema van de eerste les was Warschau 1944. De Tweede Wereldoorlog begon met het binnenvallen van Polen in september 1939, ondanks het verdrag dat Duitsland Polen niet zou aanvallen. Daarop verklaarden GB en Frankrijk Duitsland de oorlog. Korte tijd later werd Polen uit het oosten aangevallen. De Sovjets rukten op tot de rivier de Wisła, die door Warschau stroomt.

Wat de Duitsers in Polen verboden, bleef in een ondergrondse vorm voortbestaan. Dat gold voor scholen, ziekenhuizen, universiteiten en het leger. Op 1 augustus 1944, na vijf jaar bezetting kwam dat leger in opstand. De meeste Duitse soldaten waren al elders naar het front gestuurd. Op de linker oever van de Wisła stuitten de opstandeling op weinig verzet, alhoewel niet alles volgens plan verliep. De opstandelingen slaagden er niet in om de bruggen, het station en de luchthaven te ontzetten. Dat werd ze later fataal. De opstandelingen verloren na ruim twee maanden hun grip op de stad en daarbij werd Warschau heftig gebombardeerd.

De eerste maand heerste echter euforie. Er is een heel arsenaal vrolijke Poolse liedjes dat hieraan herinnerd en die op 1 augustus op tal van manifestaties ten gehore worden gebracht: the uprising songs. Het gebeuren is de geschiedenis ingegaan als de Uprising 44 en wordt gesymboliseerd met een letter P boven een W, die de strijdbaarheid symboliseert. Dit teken is ook een beetje ingelijfd door de voetbalclub van Warschau en is mede daardoor nog niet helemaal uit het straatbeeld verdwenen. Omdat de uiteindelijke schade aan de stad groot was en er veel doden bij gevallen zijn, is de herdenking omstreden en laait ieder jaar de discussie daarover op.

In 2014 beleefde de herdenking haar 70e verjaardag. Ter gelegenheid daar van maakte de jonge regisseur Jan Komassa, die ook the saving of private Ryan op zijn naam heeft staan, in samenwerking met de nog levende opstandelingen een speelfilm over deze gebeurtenis: Miasto 44. Miasto is het Poolse woord voor stad. De opstandelingen verplaatsten zich door de gangen van het rioolstelsel. In Warschau staat een groot monument dat het tevoorschijn komen van de opstandelingen uit het riool symboliseert.

 

Na het college liep ik er langs. Uiteraard lagen hier de meeste rood-witte bloemstukken. Toen ik vervolgens een boekhandel binnenliep, viel me op, hoeveel verschillende boeken Warszawa 44 in hun titel hadden. Deze gebeurtenis leeft nog. Wie er meer over wil lezen, maar het Pools niet beheerst, vindt meer informatie in de boeken van de Engelse publicist Norman Davis.